Asansör Kazaları Engellenebilir!

Başta Belediyeler ve Bina Yöneticileri Olmak Üzere İlgili Tüm Tarafları Sorumluluklarının Gereklerini Yerine Getirmeye Davet Ediyoruz.

Aydın ilinin Efeler İlçesinde Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı Kredi ve Yurtlar (KYK) Güzelhisar Kız Öğrenci Yurdunda 25 Ekim 2023 tarihinde yaşanan asansör “kazası” ve gencecik bir öğrencinin çok üzücü bir şekilde hayatını kaybetmesi, toplu yaşam alanlarındaki asansörlerin güvenlik sorunlarını haklı olarak ülke gündemine taşımış bulunuyor. Bu olaydan hareketle konunun, asansörlerin güvenli kullanımına yönelik olarak ve kamuoyunu aydınlatacak şekilde ele alınması gerekiyor.

Öncelikle bu acı olayda hayatını kaybeden öğrencimizin ailesine, arkadaşlarına ve KYK yurdundaki öğrencilerimize baş sağlığı diliyor, yaralı öğrencilerimize esenlik ve geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz.

Söz konusu “kaza” üzerine medyaya yansıyan bazı iddialar olduğu bilinmektedir. Bu noktada olayın kesin nedeni veya nedenlerinin, bilirkişi incelemelerini de kapsayan resmi soruşturma ile belirleneceğini belirmek isteriz. Ancak Anayasa’nın 135. maddesi uyarınca kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşu ve asansörlerin periyodik kontrolleri konusunda akredite A Tipi Muayene Kuruluşu olarak, bu acı olayı da içerecek şekilde asansörlerle ilgili sürecin bütününe dair söyleyeceklerimiz var.

Öncelikle belirtmek isteriz ki; asansörlerin tescili, ruhsatlandırması ve periyodik muayenesi ile ilgili olarak belediyeler görevlendirilmiştir. Fakat özellikle periyodik muayene işinin yeterince yerine getirilememesinden kaynaklı olarak Sanayi Bakanlığı Odamızın da çok önemli katkılarıyla, asansör muayeneleri, mevcut asansörlerin iyileştirilmesi ve teknik mevzuata uygun hale getirilmesi için süreci düzenleyici bir yönetmelik çıkarmıştır. Bu yönetmeliğe en önemli itirazımız, denetimin kamusal bir görev olduğu, muayenelerin kamu adına görevlendirme ile yapılması gerektiği idi. Fakat yönetmelik, ilgili belediyelerin muayene işini protokoller aracılığıyla A Tipi Muayene Kuruluşlarının yapmasını getirmiş ve kamusal bir anlayışla olması gereken denetimler piyasaya açılarak bir rekabet unsuru haline getirilmiştir.

Yapılan muayeneler belediyeler adına yapılmaktadır, bu işten yasal olarak sorumlu olan Belediyelerdir. Bu noktada muayene kuruluşlarından yalnızca ikisinin, TSE ile Odamızın kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar, diğerlerinin ise kâr amaçlı özel firmalar olduğunu belirtmeliyiz. Dolayısıyla belediyelerin, ilçe sınırları içindeki asansörlerin yıllık periyodik denetimlerini kâr amacı gütmeyen, kamusal hizmet yaklaşımına sahip kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlara yaptırmaları, taşıdıkları toplumsal sorumluluk gereğidir. Bu protokoller hiçbir pazarlık konusu olmamalıdır. Böyle bir durum hizmetin kalitesinin düşmesine, çalışanların mağdur edilmesine ve düzgün yapılmayan denetimin neticesinde can kayıplarına ve zararlara yol açacaktır.

İnsanların can ve mal güvenliğini birinci dereceden etkileyecek söz konusu denetimler kamusal bir hizmettir ve piyasanın insafına bırakılamaz.

Aydın'da yaşanan son facia da göstermiştir ki asansör bakımlarının düzgün yapılması ve asansörlerin periyodik kontrolleri yaşamsal öneme sahiptir.

Bina yöneticisi, asansörün teknik mevzuata uygun güvenli bir şekilde çalışır tutulmasından birinci derecede sorumludur. Yılda bir kez yapılan periyodik denetimlerde tespit edilen hususlar ve eksikliklerin yerine getirilmesinden bina yöneticisi ve bakım firmaları, nihai planda da belediyeler sorumludur. Yöneticiler kırmızı etiketli asansörleri çalıştırmamalıdırlar. Ayrıca asansör eğer ikinci muayenede de kırmızı etiket aldıysa asansörün kapatılması ve “mühürlenmesi” ilgili Belediyenin görevidir.

Üzücü can kayıplarına yol açan “kazalar” mühendislik hizmetlerindeki eksiklikler, maliyetleri düşürme çabaları ve kontrol, bakım, onarım kalitesinin düşüklüğü ve yetersizliği, işin gereği olan hususların (denetim sonuçlarının yapılmaması, geciktirilmesi vb.) ihmali nedeniyle yaşanmaktadır. Bu durum halkın çıkarlarına aykırıdır.

Söz konusu olay, zemin kattaki 15 kişilik bir asansöre 16 kişinin binmesi ile asansörün kapısı açık biçimde aşağı doğru kayması sonucu bir öğrencimizin kabin ile durak kapısı arasına sıkışarak hayatını kaybetmesi ve diğer öğrencilerin yaralanması şeklinde olmuştur.  Ancak, muayenesi yapılmış hafif kusurlu olduğunu gösteren mavi etiket iliştirilmiş bir asansörde, teknik mevzuata uygun şekilde imali ve bakımı yapılan bir asansörde böyle bir kazanın yaşanması mümkün değildir. İnceleme sonucu belli olacaktır ama böyle bir olayın yaşanmasının olası sebeplerinden biri, kabinin kapı açık olarak aşağıya kaymasını engelleyen güvenlik algılayıcı tertibatının/elektronik sensörünün görevini yerine getirmemesi, başka bir kusurdan dolayı çalışmayan asansörü çalıştırmak için ilgili aksamın devre dışı bırakılmasıdır. Bunun sorumlusu bu işi yapan ve yaptırandır. İkinci bir olasılık ise asansörde yapısal bir kusur (halat, kasnak, ray, fren, motor vb. uyumsuzluğu, yetersizliği) olabilir ki bu çok daha vahim bir husustur. İmalatçı, Onaylanmış Kuruluş ve Muayene Kuruluşu hatalarıdır.

Çok daha vahim bir iddia ise neredeyse bir sene boyunca asansörün kırmızı etiketli olmasına rağmen, gençlerimizin hayatı tehlikeye atılarak çalıştırılmış olmasıdır. Bu ancak Yurt Müdürünün bilgisi dahilinde ve Belediyenin görevini yerine getirmemesiyle mümkün olabilir. Çünkü her bir muayene raporu, Yönetici’ye ve ilgili Belediye’ye iletilmektedir.

Konunun etkin bir şekilde aydınlatılması, kamuoyunun bilgilendirilmesi ve benzer kazaların önlenmesi için olayın yaşandığı asansörün tasarım-imalat, belgelendirme, tescil, periyodik kontrol, bakım süreçleriyle ilgili bilgilerin detaylıca ve dürüst bir şekilde açıklanması gerekir.

Bu olay kamusal ve yoğun kullanıma tabi asansörlerin bakım hizmetlerinin, bu işi bilen vasıflı ehil teknik elemanlarca yürütülmesi gerektiğini bir kez daha göstermiştir. Bakım firmalarında görevli olması gereken Odamızca eğitilip belgelendirilmiş Teknik Sorumluların tam zamanlı istihdam edilmesi sağlanmalıdır. Muayene kuruluşlarında denetim yapan Mühendisler, Odamız tarafından eğitilip belgelendirilmektedir. Meslektaşlarımızın sorumluluk bilinciyle davranarak insanların can güvenliğini tehlikeye atacak davranışlarda bulunmayacağına inanıyoruz. Bu arkadaşlarımızın tam zamanlı istihdamı ve uygun ücretle çalışmaları sağlanmalı ve bu husus kontrol edilmedir. Ayrıca asansörlerde bakım yapan yetkili şirketlerin ve çalışanlarının yeterliliklerinin de gözden geçirilmesi gerekir.

Asansörlerin güvenli bir şekilde çalıştırılmasından birinci derecede sorumlu olan bina yöneticileri, özellikle kamusal, halka açık toplu kullanılan asansörlerin muayene sonucu saptanan eksikliklerini hemen gidermeye yönelmeli, asansörlerin tehlike yaratacak şekilde (kırmızı etiket, bilinçli olarak güvenlik aksamlarından birinin devre dışı kalması veya devre dışı bıraktırılması, ekipmana yanlış müdahaleler vb.) kullanımını engellemelidir.

Başta da belirttiğimiz gibi asansörlerin tescil ve muayenesi Belediye yükümlülüğünde olan kamusal bir hizmettir. Belediye adına Muayene firmaları ile bu hizmetin düzgün yapılmasını sağlamak ve rapor sonuçlarının yerine getirilmesi, Belediye sorumluluğundadır.

Aydın ve Gebze KYK Yurtlarında uzun süre Kırmızı Etiketli asansörlerin çalıştırılması çok vahimdir. Buradan hareketle tüm Belediyeleri özellikle tehlike arzeden ve muayene sonucu Kırmızı Etiket alan asansörlerin çalışmasını durdurmaya, “mühürlemeye” davet ediyoruz.

Odamız ilgili kontrolleri kamusal hizmet ve kamusal denetim anlayışıyla kâr amacı gütmeden, bilimsel teknik esaslara, standart ve yönetmeliklere uygun olarak Odamız tarafından eğitilerek yetkilendirilmiş uzman mühendis kadrosuyla yapmaktadır ve asansör denetimleriyle ilgili her tür katkıda bulunmaya her zaman hazırdır. 30.10.2023

İbrahim YÜCESOY

TMMOB Makina Mühendisleri Odası

Mersin Şube Yönetim Kurulu Başkanı